Jak etyka biznesu może pomóc w walce z patologiami życia gospodarczego?
Życie gospodarcze nierzadko staje się przestrzenią występowania licznych patologii. Na konkurencyjnych rynkach zdolność do innowacji i odnajdywania sposobów radzenia sobie z zewnętrznym środowiskiem firmy ma kluczowe znaczenie dla przetrwania firmy. Każdy chce osiągnąć sukces. Niektórzy stosują się do rad, jakie dawał Machiavelli – “cel uświęca środki”. Nie będzie odkrywcze stwierdzenie, że w praktyce biznesowej dochodzi do wielu patologii. Jak z nimi walczyć?
Negatywne praktyki
Zachowania patologiczne najczęściej definiuje się jako praktyki, które podważają usankcjonowane w społeczeństwie normy i reguły zachowań. Zasady uczestnictwa w życiu społecznym, także w środowisku biznesowym, wyznaczone są przez określone zasady etyczne. Choć nie każdy ich przestrzega, pełnią one ważną funkcję w kształtowaniu życia gospodarczego i mogą być przydatne z perspektywy prób jego naprawy.
Patologie biznesowe można też określić jako akty naruszania norm prawnych, moralnych i obyczajowych. To, jakie zachowania uznaje się za patologiczne, raczej nie podlega dyskusji. Poza modelami zarządzania i biznesowymi, które nie zapewniają przewagi konkurencyjnej i innych, za patologie biznesowe można uznać następujące: rozdęty administracyjny korpus doradców/konsultantów, wysoka rotacja, wysoka absencja, nepotyzm, faworyzowanie, nadużycia, oszustwa, malwersacje itd. Ogromnym problemem jest korupcja. Ze względu na swoją specyfikę, jest trudna do wykrycia i zwalczania. Nie mówiąc już o płatnej protekcji, która także jest zjawiskiem powszechnym.
Skutki społeczne
Zjawiska patologiczne mają określone skutki społeczne. Wśród nich najczęściej wymienia się anomię (rozpad więzi społeczny), objawiającą się nagminnym łamaniem reguł rynkowych bez uwzględnienia społecznych skutków takiej działalności. To prowadzi do łamania reguł uczciwej konkurencji, która w teorii ma stać na straży równości i sprawiedliwości w relacjach rynkowych. Uczciwa konkurencja zapewnia także wolność – nieuczciwie działające firmy dążą do monopolizacji, która znacznie utrudnia wejście innym, wyrażającym wolę uczestnictwa w rynku, wejście na ten rynek. Wszystkie te nieprawidłowości prowadzą do powstania szarej strefy – obszaru, w którym firmy funkcjonują na granicy prawa. Zjawiska określane mianem szarej strefy to oszustwa podatkowe, wyłudzenia, i wyzysk pracowników. A to wszystko pod pozorem legalności.
„Dobra etyka to dobry interes”
Przemienienie biznesu w bardziej etyczną działalność wymaga woli ze strony osób pełniących ważne funkcje. Gdy menedżerowie planują, organizują, przewodzą i kontrolują, muszą uwzględniać wymiary etyczne. Co rozumiemy przez etykę? Definiujemy to jako zasady, wartości i przekonania, które definiują dobre i złe decyzje i zachowania. Wiele decyzji podejmowanych przez menedżerów wymaga od nich rozważenia ważnych z perspektywy etyki kwestii.
Menedżerowie mogą zarządzać uchybieniami etycznymi i nieodpowiedzialnością społeczną, będąc silnymi liderami etycznymi i chroniąc pracowników, którzy zgłaszają problemy etyczne. Firmy mogą promować pozytywne zmiany społeczne poprzez filantropię korporacyjną i wolontariat pracowniczy. Od wielu lat „dobra etyka to dobry interes” jest często powtarzaną maksymą. Niektórzy próbowali w ten sposób przekonać menedżerów i ludzi biznesu, że etyka jest opłacalna na dłuższą metę. Rozwijanie etycznych postaw w biznesie jest ważne, ponieważ patologie biznesowe przekładają się na realne straty biznesowe dla państwa, a zatem i całego społeczeństwa.
