Jak globalizacja zmieniła świat pracy?
Jak globalizacja zmieniła rynki pracy w rozwiniętych społeczeństwach? Pytanie to prowokuje socjologów i ekonomistów z całego świata do tworzenia analiz tego zjawiska. Jedno jest pewne – zmiany można uznać za radykalne. Jak globalna transformacja odmieniła zatrudnienie?
Imperatyw nieograniczonego wzrostu
Powstanie globalnej gospodarki rynkowej opartej na konkurencji i indywidualizmie, które obserwowaliśmy w ostatnich dekadach, doprowadziło do tego, że gospodarka niejako wykorzeniła się ze społeczeństw. Zasady rynku przyczyniły się do powstania systemu produkcji o globalnym charakterze, którego głównymi zasadami jest praktyka elastycznej pracy i znaczne usieciowienie przedsiębiorstw.
Imperatyw nieograniczonego wzrostu gospodarczego doprowadził do znacznego demontażu polityki fiskalnej, czyli budżetowej (władze fiskalne to parlament, rząd, ministra finansów, aparat skarbowy), która w państwach opiekuńczych złotej ery kapitalizmu stanowiła główne narzędzie redystrybucji dóbr przy użyciu takich mechanizmów jak opodatkowanie, opieka społeczna, usługi publiczne, reforma rolna, polityka monetarna, konfiskata, rozwód lub prawo deliktowe. Redukcja tych dóbr zwiększyła społeczną niestabilność.
Zmiany, zmiany, zmiany
Proces globalizacji można podsumować jednym słowem – utowarowienie. Wiele sfer naszego życia zostało podporządkowanych sile rynku, także rynki pracy. Uległy temu też takie sfery jak polityka społeczna i system edukacji. Ośrodkami życia społecznego stały się firmy, które od tej pory mają ogromną swobodę w kształtowaniu życia.
Udział kosztów pracy w obrotach handlowych wzrósł. Za napływ kapitału do gospodarek rozwijających się odpowiada głównie OECD. Podaż siły roboczej w gospodarkach aktywnie uczestniczących w procesie globalizacji podwoił się. Spowodowało to rozrost globalnego prekariatu, zmuszonego do intensywnej pracy za niskie płace. Kryzys gospodarczy z 2008 roku przyczynił się do masowego cięcia płac i wprowadzania elastycznych modeli pracy.
Firmy stały się przedmiotem handlu, podlegającym procesowi fuzji i sprzedaży. Kapitalizm globalny opiera się na międzynarodowych korporacjach będących w rękach zagranicznych akcjonariuszy. Mobilność procesów decyzyjnych w firmach utrudnia stabilną organizację pracy. Relacje zaufania wewnątrz firm stanowią dzisiaj rzadkość. Wraz ze zmianą zarządu wszystko ulega renegocjacjom. Odbiera to pracownikom podstawowe poczucie bezpieczeństwa i wpływu na podejmowane w miejscu pracy decyzje.
Podział pracy
Także podział pracy uległ znacznemu upłynnieniu. Popularne są takie praktyki jak offshore i outsource. Spółka offshore jest prawnym podmiotem gospodarczym, który został utworzony z zamiarem prowadzenia działalności poza jej zarejestrowaną jurysdykcją i/lub lokalizacją jej ostatecznego właściciela. Outsourcing to praktyka biznesowa, w której firma zatrudnia osobę trzecią do wykonywania zadań, obsługi operacji lub świadczenia usług dla firmy. Droga kariery nie jest taka oczywista niż kilkadziesiąt lat temu. Istnieje zagrożenie, że dana posada zostanie przeniesiona. Zmniejsza to psychologiczne przywiązanie pracowników do firmy.
Elastyczne relacje pracy są normą w globalnym procesie pracy. Niskie bezpieczeństwo zatrudnienia jest korzystne z perspektywy atrakcyjności dla zagranicznego kapitału. Wyrazem elastyczności pracy są niestandardowe formy zatrudnienia i tymczasowe formy pracy. Model pracy nastawiony jest na projektowość. Odchodzi się od ciągłości zatrudnienia na rzecz jednorazowych zleceń. Pozwala to na utrzymanie konkurencyjności. Agencje pracy tymczasowej są obecnie gigantami kształtującymi globalny proces pracy. Standardowe stosunki zatrudnienia zdają się odchodzić nieodwracalnie w przeszłość. Indywidualne umowy, usezonowienie oraz inne formy zewnętrznej elastyczności zamyka się w pojęciu tertiaryzacji.
Świat pracy nieustannie się zmienia. Zmiany te są odzwierciedleniem procesów, które obserwujemy na całym świecie. Globalizacja transformuje organizację wielu społeczeństw, wpływając tym samym na różne sfery naszego życia. Praca jest jedną z nich.
